هم‌فیلم‌بینی

من خودم میدانم که، هنوز در مقیاسی نیستم که بتوانم موشکافی و روایت روابط در آیز واید شات را وجب کنم و بیایم اینجا بگویم. و اینکه هرچه هم که من از این جنبه ی ماجرا بفهمم، یک چیزی در حدود ناخنک به ساحت قدوسی هیبت فیلم محترم آیز واید شات خواهد بود. پس مودبانه پایم را از این بحث بیرون می کشم و می سپارمش به وقتی بزرگ شدم، و می پردازم به آن چیزهاییش که برای خودم قابل لمس تر و تجربی تر بوده، که با گفتنش احساس خیانت به فیلم نمی کنم.

در واقع آلیس را با همه ی دوست داشتنی بودن و معرکه گی و قدرتمندی اش می گذارم کنار، چون اصولن زن ها خیلی پیچیده اند و می روم که فقط بیل را بنویسم. زندگی اش را، حوادث و دگردیسی هایش و ضربه هایش را.

بیل زندگی اش راکد شده (در این حد را که می فهمم!). چنان که همه مان به تجربه می دانیم، هیچ زندگی راکدی برای مدت طولانی به حال خودش باقی نمی ماند، چون حتا خود رکود یک جور ماده ی منفجره ی جاسازی شده وسط زندگی است، یکهو می ترکد و زندگی آدم را می پاچد به در و دیوار؛ به حدی که رفع سرگیجه ی بعدش و جمع کردن تکه پاره های زندگی، حالا حالاها وقت می برد، مخصوصن اگر یک آلیسی چیزی دم دستتان نباشد. خلاصه اینجوری هاست که آقای دکتر بیل هارفورد، یک شب تمام رکود زندگی اش را جمع میکند تا با همسرش برود به یک مهمانی راکدی که هر سال می رود و همان کارهایی را بکند که هر سال می کند و سر همان ساعت هر ساله برگردد، دختر کوچولیش را ببوسد لابد مثل هر شب و بعدش هم به رکودش ادامه بدهد تا سال بعد. و البته که زهی خیال باطل. چاشنی بمب زندگی اش نادانسته به شدت تحریک شده. وقتی فردایش دارد با همسرش حسابی خوش می گذراند، ناگهان... بوم، و همه ی زندگی اش جلوی چشمش فرو می ریزد، همه ی اصول زندگی اش متلاشی می شود و می خورد توی صورتش. و درد دارد خوب، دردش بدجوری توی قیافه ی بهت زده اش فریاد می زند، وقتی که آلیس با یک جمله ی "فقط اگه شما مردا می دونستید..."، مانیفست زندگانی اش را روی آب می ریزد. و خوب او نمی دانسته و همه ی آجرهای زندگی مامانی اش را روی همین پی ندانستن چیده، حالا شدت دانستنش درد، درد، درد دارد. بیل روی حساب "زنها تکنیکالی این جوری فکر نمی کنن." روی امنیت زندگی و شغلش حساب کرده و حالا همه ی زن های زندگی اش کمین کرده اند تا بپرند و گردنش را به دندان بگیرند و ندانستنش را به رخش بکشند.

بیل اگر حق انتخابی داشته باشد، چه کار باید بکند؟ باید بایستد وسط خرابه های زندگی اش و فریادزنان بگوید: "چرا زودتر بهم نگفتین؟" یا این که گوشش را بگیرد و لا لا لا لا که یعنی: "اصن نمی خوام بدونم."؟ ما چه می کنیم؟ هوووممم... مسئه این است.

حالا آقای بیل که لابد یک آدم عاقل بالغ تحصیلکرده ی باشعوری است، چه می کند با ته مانده ی زندگی اش؟ طبعن همان کاری همه ی آدم های عاقل بالغ باشعور دیگر در شرایط مشابه می کنند: خراب تر کردن اوضاع. او براساس فلسفه ی "من هم چرکی می شوم مثل بقیه ی دنیا"، خرگوش سفید را دنبال می کند (هی، آلیس!) و با کله می پرد توی تونلی که اشباح سرگردان سرزمینی بس عجایب وار، دست به دست می فرستندش جلو و مرحله به مرحله، پاسش می دهند تا برسد به غول مرحله ی آخر (اورجی ملکه ی ورق ها لابد: آف وید هیز هِد!). one thing led to another تا از این آقای بیل متشخص ِ عصبانی ِ قُد ِ کله گنده ای که از این سر تونل وارد شده، یک بچه ی ترسان ِ گریان ِ بغل لازمی از آن سر تونل بیرون بیاید که تنها کاری که ازش برمی آید این باشد که برود کز کند توی آغوش آلیس که لابد هنوز بلد است تکه های زندگی منفجر شده ی بیل را کجا بچسباند. بله، این کاری است که بیل هارفوردها با خودشان می کنند.

حتا من و زندگی بی حادثه ام هم تا حالا چندتایی از این بازه های زمانی رویاگونه داشته ایم. که بعدها آدم هرجور فکر می کند، نمی فهمد آیا خواب بوده یا ناظر یک تکه از زندگی در یک سیاره ی عجیب و غریبی که یقین سیب هایش وقتی از درخت جدا می شوند، برای خودشان می روند می چسبند به تاق آسمان. یعنی تا یک چنین حدی غیر واقعی و کابوس وارند که روابط حوادثشان هیچ ارتباطی به رابطه علت و معلولی دنیای سالم اتصالی نزده ندارد. اما به جان خودم "هیچ رویایی هرگز فقط یک رویا نیست." بعد از یک چنین دوره هایی، همیشه یک ته رنگی از آن حادثه توی زندگی آدم می ماند و دائم گوشه ی قاب می پلکد که یادآوری کند: "من هستم. من فقط یک رویا نیستم." بعد از چنین سلسله وقایعی، زندگی آدم برای همیشه به "قبل از آن ماجرا" و "بعد از آن ماجرا" تقسیم می شود تا همیشه رد زخمش روی وجود آدم بماند.

بیل از آن چند روز حوادث کابوس گونه اش بیدار شده، فکر می کند به پاسبیلیتی اینکه به جای این همه پنجول انداختن و تلاش برای شکنجه کردن خودش با دانستن بیشتر، می شده برود بنشیند یک گوشه ای زخم هایش را بلیسد و یک فکری به حال درد دانستنش بکند. اما آیا واقعن این راه ِ درست است؟

بیل و آلیس، دو تا آدم از خواب بیدار شده ای که چشم های شاتشان به شدت واید شده (حتا زیاد از حد)، ایستاده اند کنار هم، وسط دنیایی که در اطرافشان به طرز جنایت کارانه ای دارد زندگی عادی اش را می کند، مانده اند که: "خوب حالا چی؟". و احتمالن دشوار می شود راهی بهتر از همان پیشنهاد آخر آلیس، برای شروع زندگی "بعد از آن حادثه ی کذایی" پیدا کرد.

در آخر لطفن یکی که خیلی از این چیزها سرش می شود، بردارد یک رمزگشایی بکند از رنگ های آیز واید شات. از آن آبی های گرگ و میش وقت و بی وقتی که آن همه پشت تمام پنجره های فیلم نشسته و هی توی صورت آدم می کوبد سر در نیاوردن از گرگ یا میش بودن اوضاع را. از آن قرمز و آبی بودن متناوب لباس دختر بچه، یا از سیاه و سفیدی متناوب لباس آلیس.

ماهی بزرگ

At January 26, 2010 at 10:36 PM, دروغگوی خوش حافظه: خبرش در
let's watch movies
در فیس بوک هم پخش شد
At January 28, 2010 at 2:05 AM, كيقباد: يه وقتي كه مث حالا نبود و همه ي هر آنچه كه راجع به فيلم و هم فيلم بيني ! بود فقط توو ماهنامه ي فيلم بود ، و هر آنچه از نقد و اطلاعات راجع به فيلم ، فيلم هاي ديده و بيشتر نديده ، بود هم در همان مجله ي فيلم بود فقط ، چقدر دلمان خواسته بود چيزي هم ما نوشته بوديم ، مينوشتيم مثلا در باره ي هامون . اما مگر ميشد ؟
پس چه خوب است كه حالا ميشود ، اينجا ميشود چيزي نوشت در مورد فيلمي كه ديده اي .چه خوب است كه اينجا هست . پس درود بر بنيانگذار و بنيانگذارانش .
و اما ليلا . ليلاي مهرجويي . ليلاي ده دوازده سال پيش . كه ديديم و نپسنديديم ! با تمام ريزه كاري هاي هنر هفتم و هزارتووي ذهن كارگردان و كاربرد رنگ و ديالوگ و چه و چه و چه كه احيانا" در اين فيلم بكار رفته و حتما" هم به منظور و منظور هايي بكار رفته و نيز ساير مسايل فني و هنري ي فيلم كه البته در هيچكدامش هم سررشته اي نداريم و با وجود اينكه بالاخره استادي مثل مهرجويي ، آنهم فلسفه خوانده ، آنهم با آن سوابق و در يك كلام مهرجويي ي آفريننده ي هامون سازنده ي اين فيلم است ، باز هم نشد كه بشود . نشد كه اين فيلم به دلمان بچسبد .
چرا؟ زيرا:
1- استاد به بعضي ها ياد داد كه ميشود خانواده هاي بالاشهري و نسبتا" اعياني را نشان داد كه از قضا مذهبي و سنتي و چادري هم باشند و شله زرد هم بپزند !نه اينكه نبودند و نيستند اما خيلي ها نميدانستند ! نديده بودند ! ضمن آنكه آن بعضي ها ياد گرفتند و خوب هم ياد گرفتند . اين شد كه بعد از فيلم استاد، برادران شروع كرده به ساختن فيلم و سريال هايي كه پر بود از خانواده هاي اعياني كه از قضا همه سنتي و چادري و شله زرد پز بودند!
2- اين خانم ليلاي حاتمي چنان ليلاي مظلوم و بيچاره اي به تصوير كشيد - البته به دستور استاد مهرجويي - كه تا خدا خدايي ميكند خود را مشغول الذمه ي هر چه ليلا بوده است و هست و خواهد بود كرد ! آخه ليلا ، اونم ليلا ، ليلايي كه توو ذهن همه هست كه بايد پر باشد از شور و سرزندگي و شيطنت و چه و چه و چه ، اينقدر درمانده و مظلوم و وامانده ميشود ؟
3- يعني نه اينكه از اين ليلا ها نباشه ولي نه تنها حالا كه همون ده پانزده سال پيش ، توو دل دهات ايران هم چنين ليلاهايي كم پيدا ميشد تا چه رسه به تهرون و بالاشهر تهرون !
4- حالا بالاخره كاريه كه شده و فيلميه كه ساخته شده . پس بريم سر اصل مطلب ! اصل مطلب و يا اصل اصل مطلب اينه كه آقا جان پايين بري بالا بري ، فقير باشي غني باشي ، تاريك فكر باشي روشنفكر باشي ، سنتي باشي مدرن باشي ، شهري باشي دهاتي باشي ،مذهبي باشي لامذهب باشي ،پير باشي جوون باشي ، ايراني باشي خارجي باشي ، مظلوم باشي شرور باشي و به دهها و صدهها صفت ديگه هم كه موصوف باشي ، اگه زن باشي محاله كه راضي باشي مرده با يكي ديگه هم بپره ، زن ديگه بگيره . يعني اين از اون چيزهاييه كه نميشه . يعني نميشه كه بشه . تازه اگر هم بشه ، ميشه هميني كه ليلا خانم حاتمي به ماني ي حقيقي گفته . ميشه اين كه حالا ما يه چيزي گفتيم خب مرد ناحسابي تو هم فورا بايد بري و زن بگيري ؟ حالا ما يه غلطي كرديم تو چرا باور ميكني ؟ حالا ما بهر دليل خواستيم يه شكري خورده باشيم تو چرا يهو قند تو دلت آب شد و فرتي رفتي زن گرفتي ؟ واقعا" كه . اك هي . بتو هم ميگن مرد ؟!
نميدونم شماره ي چند بود . حسابش از دستم در رفت ولي حالا 6 يا 7 فرقي نميكنه . تحت هر شماره اي كه باشه خواستم بگم اين فيلم خيلي رو اعصاب ما راه رفت . همين !
At February 3, 2010 at 11:12 AM, نون: آذر نوشته که .چرا نمی دارینش؟
At February 10, 2010 at 2:13 AM, نجمه: ولی اون سالا یادمه کلی ها دیدن و اشک ریختن و یاد خودشون افتاد و همین هم به دلشون نشست....هر چند هامون و سارا رو نمی شه ÷ای لیلا و کلی کارای دیگه گذاشت.

At January 24, 2010 at 10:59 AM, assddd sswqe: hmmmmm
shoma joz in film filme dge ham nigah mikoni ya na ?:D
At January 24, 2010 at 6:43 PM, مهرناز: سلام و مرسی از همه دوستان که با این پستها و نوتهای شر شده باعث شدند جدن حظ وافر ببریم. راستش برام جالب بود که تقریبا همه نقدها درباره رابطه بیل و آلیس بود (که مسلما محور فیلم هست)، ولی کسی از مراسم سمبلیک فیلم که گفته شده نوعی نیایش هست (و در کتاب داوینچی کد هم بهش اشاره شده) صحبتی نکرده :)
At February 8, 2010 at 11:34 AM, elderado: من خیلی دوست دارم از هیروس گاموس سر در بیارم
کسی میتونه کمکم کنه؟؟
تو نت حتل یک مطلبم پیدا نکردم

فک کنم بد رو خط قرمزها پا گذاشته

At January 25, 2010 at 4:42 AM, govan: ای دستت به بلندای تاریخ درد نکنه، که جواب تمام این درخواست ادراک ناممکن و تفاهم با تناقض رو به روشنی تفسیر کردی!
At February 8, 2010 at 12:27 PM, Anonymous: من اینطور مواقع، ذهنم دیوانه وار شروع می کند به حساب تقویم حریف، چندم ماه است، چندم ماهش می شود؟ پی ام اس است یحتمل، ها؟
.
.
.
"شیطان درونم قاه قاه میخندد"
.
.
.
سلام...نقدتون با اینکه خیلی یکطرفه بود ولی برای من(که آلیس وار زندگی میکنم)خالی از لطف نبود.میخواستم مثل شما دیالوگ به دیالوگ حسم رو بیان کنم ولی طولانی میشد و از حوصله نوشتاری من خارج بود!سوالی که در ذهنم شکل گرفت این بود که چرا "پذیرفتن" این تناقض سخته؟یک درصد احتمال بدید راهی پیدا میشد تا ما شمارو و شما مارو درک کنید...واقعا بعد از اون جذابیتی هنوز وجود داشت؟
تناقضی که خود ما هنوز باهاش درگیریمو چطور میخواید درک کنید مردان عالم؟چطور متوجه عذاب وجدان و خود درگیریه اسفبار آلیس فقط به خاطر اینکه یکبار مردانه فکر کرده نمیشید؟ما عذاب وجدان میگیریم،ولی شما نه!ما یاد میگیریم که عذاب وجدان بگیریم،ولی شما نه!این از تفاوتهای ذاتیمون نشأت نمیگیره،بعضی چیزها از تربیت های متفاوتمون در طول تاریخ ناشی میشه...موفق باشید

At January 23, 2010 at 8:36 AM, It Is Midnight...: راستش چند جا مخالفت دارم، با نظرهایتان و چند جا اشاره ها به جا و زیبایند:
من فکر نمی کنم که بیل خیانت نمی کرد، بیل برای بار دوم، به خانه ی آن دانشجو رفت تا خیانت کند، و کرد (به زعم من)
به نظر من هم عجیب ترین و پر حرف و حدیث ترین قسمت فیلم همان سکانس علف کشیدن است، و راستی، اشاره ات به :
"فقط پروفسورهای ریاضیات نتوانند احساس موجود در آن فضا را درست درک کنند"
بسیار زیبا بود

At January 24, 2010 at 2:42 AM, ماندانا: ... این فیلم با وجود همه ی برهنگی هاش از ننگ ما هم پخش شده. بیشتر از یکبار. یادم میاد که صحنه ی مشاجره ی آلیس و بیل رو در حال کشیدن ماریجوانا پخش می کردن، هر دو از شونه به بالا، ولی متاسفانه یادم نیست مهمونی بالماسکه، جسد خانوم رو چطور پخش کردن و بدتر از همه یادم نیست که تهش، اون فاک فیلان شده ی آخر رو چی گذاشتن.
حالا، نه اینکه پخش فیلمی از ننگ ما، اعتباری باشه برای اون فیلم...اصلن فیلمه می توونه بره گریه کنه برای خودش که ننگ ما پخشش کرده، ولی، بیشتر برای این می گم که ببین چی هست این فیلم که اینها هم حتی نتونستن ازش بگذرن. که مجبور شدن به نمایشش. هر فیلم دیگه یی بود با این درجه از برهنه گی، اصلن پخش نمی شد، ولی این فیلم کوبریک رو نمی شه ندید.

At January 21, 2010 at 4:11 PM, حسین غفاری: افسوس که نوشته ها خیلی بلندتر از اونیه که بشه رو صفحه کامپیوتر خوند یا ... کلا افسوس که من وقت و حوصله و الخ ندارم
وباز افسوس که هیچ کس تا جایی که من نگاه انداختم به موضوع مراسم مقدس بالماسکه و آئینی بودنش هیچ اشاره ای نکرده چیزی که شاید برای درک بهتر فیلم دونستنش بد نباشه

At January 23, 2010 at 3:44 AM, saeed: آقای عزیز. هوشمندی شما در پرداختن به بیل شایسته‌ی تقدیره. با بولت اول و سوم، بویژه، خیلی حال کردم. مرسی.ا

At January 21, 2010 at 1:53 AM, Ashkan: نمی دانستم مطلبم درباره فیلم را کجا ایمیل کنم.لینکش را می گذارم اینجا که اگر دوست داشتید و مقبول افتاد بنگاریدش.
http://dogflavorcoffee.blogspot.com/2010/01/blog-post_21.html